Οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια είναι 25 εκατομμύρια, ενώ 95 εκατομμύρια υποφέρουν από διαταραχές σχετιζόμενες με κατάχρηση αλκοόλ. Όσον αφορά την χώρα μας και σύμφωνα με πανεπιστημιακές έρευνες, μόλις το 80% όσων πάσχουν από κατάθλιψη αναζητούν βοήθεια και λιγότερο από το 50% προσφεύγει στη στήριξη του γιατρού. Ένα 10 με 12% του συνόλου του πληθυσμού όλων των ηλικιών πάσχει από ψυχικές ασθένειες. Οι πιο συνηθισμένες ψυχικές διαταραχές στην ΕΕ είναι οι φοβίες και η κατάθλιψη, η αντιμετώπιση των οποίων παρουσιάζει σημαντικές διαφορές τόσο μεταξύ των κρατών μελών, όσο και στο εσωτερικό της κάθε χώρας, ενώ οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται είναι συχνά μεμονωμένες. Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας (World Federation for Mental Health) ήδη από το 1992 έχει καθιερώσει την 10η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Από τότε μέχρι σήμερα εορτάζεται σε όλο τον κόσμο, με διαφορετικό κάθε φορά θέμα που καθορίζεται με κριτήριο τη σημασία και την επικαιρότητά του. Για το τρέχον έτος το θέμα είναι «Ψυχική Υγεία και Χρόνια Σωματικά Νοσήματα». Η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία και ο Τομέας Ευρώπης της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας συνεργάστηκαν για τη διοργάνωση του φετινού εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας με τη χορηγία του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης». Όλες οι κλινικές παρατηρήσεις και τα ερευνητικά δεδομένα συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η ψυχική υγεία και η σωματική υγεία «πάνε χέρι-χέρι». Αυτό άλλωστε ήταν γνωστό από την Αρχαία Ελλάδα. Οι χρόνιες σωματικές παθήσεις αποτελούν σήμερα τις συχνότερες αιτίες θανάτου και υπολογίζονται ότι τέσσερις από αυτές (καρδιο-αγγειακά νοσήματα, διαβήτης, καρκίνος και αναπνευστικά νοσήματα) ευθύνονται για το 60% των θανάτων παγκοσμίως. Η ψυχική διαταραχή συνδέεται στενά με τα παραπάνω νοσήματα με δύο τρόπους. Πρώτον συμβάλλει στην αιτιολογία τους και δεύτερον προκαλείται από την ύπαρξή τους. Πραγματικά, υπάρχουν πολλά ερευνητικά δεδομένα που έχουν δείξει συν-νοσηρότητα (συνύπαρξη) σωματικών και ψυχικών νοσημάτων σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από το αναμενόμενο καθώς και άλλα δεδομένα που έχουν δείξει σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις που προκύπτουν από τα χρόνια σωματικά νοσήματα (χρόνιο άγχος, κατάθλιψη, υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, παραμέληση εαυτού κλπ). Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στην κατάθλιψη και υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν ότι τα άτομα με σοβαρές χρόνιες σωματικές νόσους έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κατάθλιψης, ενώ αυτοί που ήδη έχουν κατάθλιψη έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νόσησης από καρδιο-αγγειακά νοσήματα, διαβήτη, καρκίνο και αναπνευστικές παθήσεις (δηλ. από τα τέσσερα νοσήματα που όπως προαναφέρθηκε ευθύνονται για το 60% των θανάτων παγκοσμίως). Σύμφωνα με τον Καθηγητή Ψυχιατρικής κ. Γιώργο Χριστοδούλου, η αποκατάσταση των ασθενών με χρόνια σωματικά νοσήματα παραβλάπτεται ουσιαστικά όταν συνυπάρχει κατάθλιψη που δεν έχει διαγνωσθεί. Γι' αυτό, το ενδεχόμενο αυτό πρέπει να αποτελεί αντικείμενο ιδιαιτέρως φροντίδας. Η πιθανότητα να υπάρχει κατάθλιψη σε έναν ασθενή με χρόνιο σωματικό νόσημα αυξάνεται από 10-25% στις γυναίκες και 5-12% στους άνδρες (ποσοστά που ισχύουν για τον γενικό πληθυσμό), σε 25-33% όταν πάσχει κανείς από ένα χρόνιο σωματικό νόσημα. Ότι ισχύει για την κατάθλιψη, ισχύει σε ορισμένο βαθμό και για το χρόνιο άγχος που συνοδεύει συχνά τα χρόνια σωματικά νοσήματα. Το άγχος αυτό μπορεί να εκφράζεται με επίμονα ψυχολογικά συμπτώματα (αγωνία για το πώς θα εξελιχθεί η νόσος, ποιο βαθμό αναπηρίας θα προκαλέσει, πώς θα ανταπεξέλθει ο ασθενής στις οικονομικές απαιτήσεις που συνεπάγεται η πάθησή του, τι επιπτώσεις θα έχει στα συγγενικά του πρόσωπα κλπ) μπορεί όμως να εκφράζεται και με σωματικά συμπτώματα (δύσπνοια, ζάλη, κεφαλαλγία κλπ). Παρά την εμφανή συσχέτιση σωματικών και ψυχικών νοσημάτων (που τα νοσήματα αυτά δεν είναι παρά οι διαφορετικές απόψεις του ίδιου νομίσματος) εν τούτοις σε διεθνές επίπεδο η αντιμετώπιση εξακολουθεί να είναι κατακερματισμένη και να μην υπάρχει απαρτιωμένη συνολική («ολιστική») αντιμετώπιση, σύμφωνα με την ψυχοσωματική βιο-ψυχο-κοινωνική αντίληψη. Προϋπόθεση για να γίνει κάτι τέτοιο είναι η κατάλληλη εκπαίδευση των γιατρών, και ιδίως των γενικών γιατρών, καθώς και η προαγωγή της ψυχικής υγείας στο ευρύτερο κοινό. Σύμφωνα με την πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία, παιδίατρο Αλεξάνδρα Στρούμπου, αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι πανελλαδικώς υπάρχουν 3.000 ψυχικά ασθενείς σε ξενώνες και οικοτροφεία, ενώ περίπου 6.000 παραμένουν σε ιδρύματα. «Δυστυχώς αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν δομές που να μπορούν να απορροφήσουν τους ανθρώπους αυτούς και να τους βοηθήσουν να ενταχθούν στην κοινωνία. Σίγουρα έχουν γίνει βήματα προς την κατεύθυνση αυτή, αλλά δεν επαρκούν. Σε κάποια νοσοκομεία έχουν δημιουργηθεί τμήματα Ψυχιατρικής, αλλά υπολειτουργούν», εξηγεί η κ. Στρούμπου. Παράλληλα επισημαίνει ότι ουσιαστικά τα περίφημα κέντρα ψυχικής υγείας, τα οποία θα έπρεπε να βρίσκονται σε διάφορες γειτονιές και να βοηθούν τους ψυχικά ασθενείς στο σπίτι τους, δεν επαρκούν. Ακόμη κι αυτά που λειτουργούν κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς γιατρούς, καθώς οι μισθοί είναι μικροί, με αποτέλεσμα οι γιατροί να προτιμούν την ελεύθερη αγορά. «Η πλειονότητα του προσωπικού στα οικοτροφεία δεν είναι εκπαιδευμένη, ώστε να μπορεί να χειριστεί τις ανάγκες των ψυχικά ασθενών. Επιπλέον οι άνθρωποι που μένουν σε εξωνοσοκομειακές δομές παίρνουν από την πολιτεία ένα πολύ μικρό επίδομα, περίπου 240 ευρώ το μήνα, για τις ανάγκες τους» τονίζει η κ. Στρούμπου. «Η ουσία είναι να βοηθήσουμε τον άνθρωπο στην πόλη όπου ζει, στην κοινότητα όπου ζει, στο σπίτι του» επισημαίνει η κ. Στρούμπου. Σύμφωνα με την ίδια είναι αναγκαία η χάραξη ενός νέου εθνικού σχεδίου για την ψυχική υγεία με επίκεντρο τους ίδιους τους ασθενείς.