Αφορμή για την έρευνα και συγγραφή του σημερινού post στάθηκε αρχικά ένα σχόλιο, το οποίο διάβασα στη φωτογραφική μου ιστοσελίδα, πριν από αρκετούς μήνες, κάτω από μια φωτογραφία ενός εγκαταλειμμένου κτιρίου το οποίο εκτείνεται επί των οδών Μπιζανίου και Αϊδινίου, στον Πειραιά. Από τότε "κύλησε αρκετό νερό στο αυλάκι" και πάμπολλες ώρες προσπάθειας εξεύρεσης πληροφοριών σε βάσεις δεδομένων, διαθέσιμη βιβλιογραφία αλλά και στο διαδίκτυο, σχετικά με ένα θέμα το οποίο αναφέρεται πολύ αποσπασματικά σε λιγοστές πηγές περί Πειραιά.
Το "Μνήμα του Γάλλου" ή "Γαλλικό Μνήμα" ή "Μνήμα Γάλλου Στρατιώτη"λοιπόν, αποτέλεσε την ονομασία μιας ολόκληρης περιοχής του Πειραιά, την οποία μπορούμε να οριοθετήσουμε κατά προσέγγιση μεταξύ των βορείων προπόδων του λόφου της Καστέλλας ("κάτω" από την σημερινή οδό Τζαβέλλα και προς την λεωφόρο Ομηρίδου Σκυλίτση), πέριξ των γραμμών του ΗΣΑΠ (στο ύψος της λεωφόρου Ομηρίδου Σκυλίτση) και προς το Νέο Φάληρο (ως το ύψος του σημερινού γηπέδου Γ. Καραϊσκάκης). Η ονομασία της ευρύτερης αυτής περιοχής κατ' αυτόν τον τρόπο - όπως μαρτυρούν και σχετικοί χάρτες - οφειλόταν στην ύπαρξηενός Γαλλικού Νεκροταφείου - σε έκταση η οποία παραχωρήθηκε από το ελληνικό κράτος για τον ενταφιασμό των θυμάτων της τρομερής επιδημίας χολέρας που έπληξε την πόλη του Πειραιά κατά τη διάρκεια της αγγλο-γαλλικής κατοχής του Πειραιάτο διάστημα 1854-1857 καθώς και ενός μνημείου υπέρ των πεσόντων Γάλλων το οποίο βρισκόταν εκτός του νεκροταφείου που προαναφέραμε.
Για να κατανοήσουμε όμως καλύτερα τα παραπάνω, κρίνω αρχικά απαραίτητη την παράθεση μιας σύντομης ιστορικής αναδρομής.
Το "Μνήμα του Γάλλου" ή "Γαλλικό Μνήμα" ή "Μνήμα Γάλλου Στρατιώτη"λοιπόν, αποτέλεσε την ονομασία μιας ολόκληρης περιοχής του Πειραιά, την οποία μπορούμε να οριοθετήσουμε κατά προσέγγιση μεταξύ των βορείων προπόδων του λόφου της Καστέλλας ("κάτω" από την σημερινή οδό Τζαβέλλα και προς την λεωφόρο Ομηρίδου Σκυλίτση), πέριξ των γραμμών του ΗΣΑΠ (στο ύψος της λεωφόρου Ομηρίδου Σκυλίτση) και προς το Νέο Φάληρο (ως το ύψος του σημερινού γηπέδου Γ. Καραϊσκάκης). Η ονομασία της ευρύτερης αυτής περιοχής κατ' αυτόν τον τρόπο - όπως μαρτυρούν και σχετικοί χάρτες - οφειλόταν στην ύπαρξηενός Γαλλικού Νεκροταφείου - σε έκταση η οποία παραχωρήθηκε από το ελληνικό κράτος για τον ενταφιασμό των θυμάτων της τρομερής επιδημίας χολέρας που έπληξε την πόλη του Πειραιά κατά τη διάρκεια της αγγλο-γαλλικής κατοχής του Πειραιάτο διάστημα 1854-1857 καθώς και ενός μνημείου υπέρ των πεσόντων Γάλλων το οποίο βρισκόταν εκτός του νεκροταφείου που προαναφέραμε.
Για να κατανοήσουμε όμως καλύτερα τα παραπάνω, κρίνω αρχικά απαραίτητη την παράθεση μιας σύντομης ιστορικής αναδρομής.
- Ιστορικά Στοιχεία - Κριμαϊκός Πόλεμος:
Το 1853, το φημισμένο Ανατολικό Ζήτημα περνά μια από τις οξύτερες φάσεις του καθώς ξεσπά ο Κριμαϊκός πόλεμος, ο οποίος είχε ως επίσημη αφορμή τη διαφωνία μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής για το καθεστώς των Αγίων Τόπων. Επί της ουσίας πάντως, τόσο οι καθολικοί (Άγγλοι/Γάλλοι) όσο και οι ορθόδοξοι(Ρώσοι) είχαν βαθύτερα γεωπολιτικά συμφέροντα στο ανατολικό τμήμα της Μεσογείου ενώ σημαντικό ρόλο στο όλο ζήτημα διαδραμάτιζε η παρουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Υψηλή Πύλη, με σχετικές πιέσεις εκ μέρους της Γαλλίας και του Ναπολέοντα Γ', "ανανέωσε" το Φεβρουάριο του 1852 μια σειρά από προνομιακές παραχωρήσεις που είχαν δοθεί κατά το παρελθόν στην καθολική εκκλησία και αφορούσαν τους Αγίους Τόπους, πράγμα το οποίο εξόργισε τη Ρωσία η οποία ζήτησε την ακύρωση της απόφασης, την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της ορθόδοξης εκκλησίας στους Αγίους Τόπους και την απόδοση των ιερών προσκυνημάτων στην ορθόδοξη εκκλησία.
Μετά την αποτυχία των σχετικών διπλωματικών διαβουλεύσεων μεταξύ Ρωσίας καιΤουρκίας, ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στα εδάφη των παραδουνάβιων περιοχών, χωρίς να κηρυχθεί επίσημα πόλεμος. Ταυτόχρονα, ο αγγλογαλλικός στόλος που έπλεε στη Μεσόγειο έφτασε το καλοκαίρι του 1853 στα Στενά του Βοσπόρου ώστε προστατεύσει την Κωνσταντινούπολη από πιθανή ρωσική εισβολή. Οι Τούρκοι με τη σειρά τους, με τις "ευλογίες" της Αγγλίας και Γαλλίας, επιτίθενται στις 4 Οκτωβρίου 1853 εναντίον των ρωσικών στρατευμάτων στη περιοχή της Βλαχίας και τους νικούν. Οι Ρώσοι απαντούν με καταστροφή του τουρκικού στόλου στη Σινώπηστις 30 Νοεμβρίου του ιδίου χρόνου ενώ η είσοδος του αγγλογαλλικού στόλου στονΕύξεινο Πόντο αποτελεί την αφορμή να γενικευτούν οι συγκρούσεις με πολεμικές επιχειρήσεις που έλαβαν χώρα αρχικά στην περιοχή της Δοβρουτσάς και κατόπιν στην Κριμαία. Στις 12 Μαρτίου 1854, η Αγγλία και η Γαλλία υπέγραψαν στην Κωνσταντινούπολη συνθήκη συμμαχίας με την Τουρκία και στις 28 Μαρτίουκηρύττουν πόλεμο κατά τη Ρωσίας. Η πτώση της Σεβαστούπολης, όπου βρισκόταν ο ναύσταθμος του ρωσικού στόλου στον Εύξεινο, ύστερα από δεκάμηνη πολιορκία, τοΣεπτέμβριο του 1855, σήμανε ουσιαστικά τη λήξη του Κριμαϊκού Πολέμου και τοΜάρτιο του 1856 υπογράφτηκε στο Παρίσι (Συνθήκη των Παρισίων) η οποία ουσιαστικά συν τοις άλλοις αποτέλεσε μια επισφράγιση των θέσεων των Δυτικών Δυνάμεων στο Ανατολικό ζήτημα και η επικύρωση του δόγματος της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
- Ιστορικά Στοιχεία - Η στάση της Ελλάδας:
Όταν ξέσπασε ο Κριμαϊκός πόλεμος, δημιουργήθηκε η εντύπωση στον ελεύθερο αλλά και στον υπόδουλο ελληνισμό περιοχών που δεν ανήκαν ακόμη στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, πως μια πιθανή νίκη της Ρωσίας θα σήμανε και την πραγμάτωση των εθνικών απελευθερωτικών πόθων. Έτσι λοιπόν εκδηλώθηκαν επαναστατικά κινήματα στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο και στην Μακεδονία. Οι τουρκικές δυνάμεις κατέστειλαν τις επαναστατικές εστίες, οι οποίες έμειναν αβοήθητες από την ολότελα απροετοίμαστη ελληνική πολιτική σκηνή που ήταν διαιρεμένη σε κόμματα προσανατολισμένα προς την πολιτική των τριών μεγάλων δυνάμεων (αγγλικό, ρωσικό και γαλλικό).
Λόγω της στάσεως του βασιλέα της Ελλάδας Όθωνα, ο οποίος ήταν υπέρμαχος της εκστρατείας στη Θεσσαλία, μια γαλλική μοίρα του γαλλικού στόλου κατέλαβε τονΠειραιά (τέλη Μαΐου 1854) με πρόσχημα τον εξαναγκασμό της Ελλάδας σε ουδετερότητα κατά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο. Παρότι ο Κριμαϊκός Πόλεμος έληξε το 1856 με τη συνθήκη των Παρισίων, η ταπεινωτική αγγλογαλλική κατοχή του Πειραιά συνεχίστηκε μέχρι το 1857.
- Η Συμμαχική Κατοχή του Πειραιά και η Χολέρα
H Αγγλογαλλική Κατοχή του Πειραιά, από το Μάιο του 1854 έως το 1857, σημάδεψε την ιστορία της πόλης, την καθημερινότητα αλλά και τις οικονομικές/εμπορικές δραστηριότητες της περιοχής, πέρα από τις πολιτικές/διπλωματικές εξελίξεις και ζυμώσεις που επέφερε σε πανελλαδικό επίπεδο. Ο Πειραιάς του 1850εξελισσόταν στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας και βασιζόταν κυρίως στο εμπόριο. Αξίζει να θυμίσουμε ότι προ της αγγλογαλλικής κατοχής του 1854, είχε προηγηθεί ο αποκλεισμός του Πειραιά από του Άγγλους το 1850, το οποίο ήδη είχε επιφέρει ανωμαλίες στις εμπορικές και οικονομικές δραστηριότητες της πόλης.
Στις 12/24 Μαΐου του 1824, 3000 Γάλλοι στρατιώτες αποβιβάστηκαν στον Πειραιάμε επικεφαλής τον Ναύαρχο Τινάν (Marie Charles Adelbert Le Barbier de Tinan), ενώ στη συνέχεια ακολούθησαν και αγγλικές δυνάμεις σε αναλογία περίπου 1 προς 10. Εν τέλει στον Πειραιά αποβιβάστηκαν περίπου 10.000 Γάλλοι στρατιώτες και 1.000 Βρετανοί.
Το τραγικότερο γεγονός της αγγλο-γαλλικής κατοχής υπήρξε βεβαίως η επιδημία της χολέρας που ξέσπασε το καλοκαίρι του 1854, εποχή του χρόνου κατά την οποία οΠειραιάς ήταν - ως συνήθως εκείνη την εποχή - γεμάτος από Αθηναίους που παραθέριζαν. Η επιδημία, η οποία ξεκίνησε σύμφωνα με όλες τις πηγές από τηνΚοπεγχάγη, εξαπλώθηκε στα λιμάνια της Βαλτικής και στις ακτές της Ιταλίας και της Γαλλίας. Στον Πειραιά μάλλον "έφθασε" μέσω γαλλικών πλοίων που μετέφεραν τραυματίες από το μέτωπο του Κριμαϊκού Πολέμου, πολλοί από τους οποίους είχαν ήδη προσβληθεί από τη νόσο. Τα πρώτα κρούσματα χολέρας στον Πειραιά αναφέρθηκαν την 25η Ιουνίου του 1824. Ο Γάλλος ναύαρχος Τινάν αρνήθηκε την έγκαιρη ίδρυση υγειονομικής ζώνης μεταξύ Πειραιά και Αθήνας για την πρόληψη της μετάδοσης της χολέρας με τελικό αποτέλεσμα των θάνατο περίπου 3000 κατοίκων μόνο στον Πειραιά και στην Αθήνα, δίχως να υπολογίζουμε και άλλα μέρη στην υπόλοιπη Ελλάδα. Ο προαναφερόμενος Ναύαρχος Τιναν, είναι το ίδιο πρόσωπο που "άφησε" παρακαταθήκη στον Πειραιά έναν κήπο, ο οποίος αποκαλείται ως τις ημέρες μας με το όνομά του (Τινάνειος Κήπος) και στον οποίο έχουμε αναφερθεί σε ξεχωριστό post μέσα από αυτό το ιστολόγιο.
Η φονική επιδημία της "Ξένης", όπως ονομάστηκε, αποτέλεσε μια φοβερή δοκιμασία την οποία περιγράφει με λόγια γλαφυρά ο Εμμανουήλ Λυκούδης στο διήγημα του"Η Ξένη του 1854": "ήταν γραφτό να στήση στον άμοιρο, στον πολυβασανισμένο τούτο τόπο, το μαύρο τσαντήρι της, στριγγλιάρα γύφτισσα, η πρασινοκίτρινη αμαζόνα του θανάτου, η Επιδημία". Το φθινόπωρο του 1854 κάθε "κρούσμα" σήμαινε αυτόματα και "θάνατος". Όσες οικογένειες είχαν την οικονομική δυνατότητα εγκατέλειπαν την Αθήνα και τον Πειραιά και κατέφευγαν στην επαρχία ή στο εξωτερικό, οι δε οικονομικά ασθενέστεροι παρέμεναν στην Αθήνα και στον Πειραιά. Στους δρόμους συχνές ήταν οι λιτανείες, η εικόνα των ιππήλατων αμαξιών - νεκροφόρων καθώς και οι κήρυκες που διάβαζαν τις προειδοποιητικές ανακοινώσεις κυβέρνησης.
Αξίζει να αναφέρουμε επίσης πως κατά τη διάρκεια της δύσκολης αυτής περιόδου, δήμαρχοι στον Πειραιά διατέλεσαν ο Πέτρος Όμηρίδης - Σκυλίτσης (Νοέμβριος 1848 - Ιούλιος 1854), ο Σωτήριος Ρετσινόπουλος ως Δημαρχεύων για ένα χρόνο από τον Ιούλιο του 1854 έως τον Ιούνιο του 1855 και ο Λουκάς Ράλλης ο οποίος ανέλαβε στις 16 Ιουνίου 1855 και παρέμεινε Δήμαρχος της πόλης για πάνω από δέκα χρόνια (βλέπε σχετικό με τον Λουκά Ράλλη post εδώ)
- Το Γαλλικό Νεκροταφείο και το Μνημείο του Γάλλου:
Όπως ήταν φυσικό και επόμενο, ανάμεσα στα θύματα της χολέρας δεν υπήρξαν μονάχα Έλληνες αλλά πλήθος στρατιωτών που ανήκαν στις αγγλο-γαλλικές δυνάμεις κατοχής. Η ανάγκη για τον ενταφιασμό των θυμάτων αυτών οδήγησε στο σχεδιασμό ενός ειδικού νεκροταφείου μεταξύ της θέσης Λάκκα (Γούβα) του Βάβουλα καιΝέου Φαλήρου, περιοχή η οποία όπως ήδη προαναφέραμε στον πρόλογο έμεινε γνωστή υπό την ονομασία "Μνήμα του Γάλλου". Σύμφωνα λοιπόν με το ΦΕΚ 12/2 Μαίου 1858 και το Παραχωρητήριο 34/8 του ιδίου μήνα και χρόνου "περί παραχωρήσεως δωρεάν εις τας κυβερνήσεις Γαλλίας και Αγγλίας της κατά τον δήμον Πειραιώς εις την θέσιν Βοιδολείβαδον υπαρχούσης εθνικής γης" παραχωρήθηκε στις δυνάμεις κατοχής μια έκταση περίπου 20.000 τ.μ. Η θέση Βοιδολίβαδον ήΒοιδολείβαδον εμφανώς αναφέρεται σε μια μεγάλη πεδινή έκταση στην οποία έβοσκαν βοοειδή και σύμφωνα με πηγές τοποθετείται στο έρημο εκείνη την εποχήΝέο Φάληρο, από το ύψος του σημερινού γηπέδου Γ. Καραισκάκης μέχρι την αρχή περίπου της σημερινής λεωφόρου Συγγρού. Η τοπωνυμία Βοιδολίβαδο συναντάται και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.
Η Μαλικούτη, στο εξαιρετικό σύγγραμμα "Πειραιάς 1834-1912, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς" τοποθετεί το Γαλλικό νεκροταφείο στην περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ρεπετσά, Μιλτιάδου και Αλεξάνδρου, δηλαδή πέριξ της σημερινής οδού Τζαβέλα.
Βέβαια παρατηρώντας προσεκτικά και με μεγέθυνση έναν χάρτη του Πειραιά τωντελών του 19ου αιώνα (πηγή: "Piraeus: From Porto Leone to the Manchester of the Orient", Liza Micheli, Editions Dromena, 1989) θα παρατηρήσουμε πως τοΓαλλικό νεκροταφείο τοποθετείται εμφανώς πέρα από τις σημερινές γραμμές του ΗΣΑΠ επί της έκτασης όπου σήμερα βρίσκεται το parking του γηπέδου Γ. Καραϊσκάκης ή/και οι κατεδαφισμένες πλέον εγκαταστάσεις του εργοστασίου "Αιγαίον".
Εξετάζοντας προσεκτικά μόνο το άνω δεξιά τμήμα του χάρτη βλέπουμε την τοποθέτηση του γαλλικού μνημείου υπέρ των πεσόντων Γάλλων (στο τέρμα της σημερινής οδού Αιδινίου) το οποίο αναγράφεται στα γαλλικά ως "Monument des Anglais et des Francais morts en 1854" και το Γαλλικό Νεκροταφείο(αναγράφεται ως Cimetière).
Οι παρακάτω φωτογραφίες προέρχονται από τα αρχεία και τη βάση δεδομένων τουΓαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού και έχουν ληφθεί στις 21 Μαρτίου του 1917. Σε αυτό το σημείο, οφείλουμε να σημειώσουμε πως το 1917, μετά την λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. γαλλικά στρατεύματα επιβιβάστηκαν ξανά στον Πειραιά λόγω του Εθνικού Διχασμού και του χωρισμού της Ελλάδας σε φιλοβασιλικούς και φιλοβενιζελικούς. Κατά τη διάρκεια της παρουσίας τους, τα γαλλικά στρατεύματα συνοδεύονταν από φωτογράφους οι οποίοι έχουν αποθανατίσει την παρουσία τους στην Ελλάδα, φωτογραφίες οι οποίες έχουν ψηφιοποιηθεί και καταχωρηθεί σε βάση δεδομένων.
Μέσα από αυτή τη σειρά φωτογραφιών "αλιεύθηκαν" οι τρεις παρακάτω φωτογραφίες οι οποίες έχουν επεξεργαστεί ελαφρώς από τον γράφοντα:
Μέσα από αυτή τη σειρά φωτογραφιών "αλιεύθηκαν" οι τρεις παρακάτω φωτογραφίες οι οποίες έχουν επεξεργαστεί ελαφρώς από τον γράφοντα:
Στην πρώτη φωτογραφία, εικονίζεται το Γαλλικό Νεκροταφείο το οποίο αναφέρεται ως "Cimetière de Phalère / Cimetière anglo-français" ήτοι "Νεκροταφείο του Φαλήρου / Αγγλο-γαλλικό Νεκροταφείο". Το σημαντικό εύρημα, κατά την άποψή μου στη συγκεκριμένη φωτογραφία είναι το κτίριο που εικονίζεται στο βάθος της εικόνας το οποίο ταυτίζεται αρχιτεκτονικά σχεδόν απόλυτα με το παλαιό και εγκαταλειμμένο (σήμερα) εργοστάσιο οινοπνευματωδών "Ηβη", επί της λεωφόρου Αθηνών - Πειραιώς 64, γεγονός που ενισχύει την άποψή ότι το νεκροταφείο βρισκόταν κατά προσέγγιση στο σημερινό χώρο στάθμευσης του ποδοσφαιρικού γηπέδου Γ. Καραϊσκάκης και οριακά σε τμήμα των σημερινών οικοπέδων της ΧΡΩΠΕΙ. Η φωτογραφία όπως προείπαμε είναι του 1917 και το συγκεκριμένο εργοστάσιο οικοδομήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα (1884).
Στη δεύτερη φωτογραφία η λεζάντα στα γαλλικά αναφέρει: "Cimetière de Phalère (21 mars 1917). Monument aux militaires de la brigade Mayran (anglo-français) morts au Pirée en 1854" ήτοι "Νεκροταφείο Φαλήρου (21 Μαρτίου 1917) Μνημείο υπέρ των στρατιωτών της Ταξιαρχίας Mayran (αγγλο-γαλλική) που πέθαναν στον Πειραιά το 1854". Η ταξιαρχία του στρατηγού Mayranσυμμετείχε στον Κριμαϊκό Πόλεμο και μετά κατέληξε στον Πειραιά. Μάλιστα, υφίσταται και ένα βιβλίο το οποίο ουσιαστικά αποτελεί το προσωπικό ημερολόγιο ενός στρατιώτη της αγγλο-γαλλικής κατοχής του Πειραιά το 1854-1855. (Βλέπεεδώ: En Grèce. La Brigade Mayran (division Forey) au Pirée. Souvenir de l'occupation anglo-française. 1854-55. Journal d'un soldat: par U. P. B. Polissé, ancien sous-officier au 98e de ligne)
Τέλος στη τρίτη φωτογραφία, η λεζάντα αναφέρει "Cimetière de Phalère (21 mars 1917). Monument aux morts élevé par le Souvenir Français" και εικονίζεται ένα τύμβος υπέρ των πεσόντων ο οποίος, όπως παρατηρούμε, ομοιάζει αρκετά με τον αντίστοιχο τύμβο του Γ. Καραΐσκάκη, επί της ομώνυμης πλατείας, στο Νέο Φάληρο.
Όπως αναφέρεται σε άλλες πηγές, αρκετά από τα μνήματα του Γαλλικού Νεκροταφείου του νέου Φαλήρου, μεταφέρθηκαν το 1966 στο Πολεμικό Κοιμητήριο Παλαιού Φαλήρου (Phaleron War Cemetery), το οποίο είναι ευρύτερα γνωστό ως "Συμμαχικό Νεκροταφείο", επί της λεωφόρου Ποσειδώνος.
Όπως αναφέρεται σε άλλες πηγές, αρκετά από τα μνήματα του Γαλλικού Νεκροταφείου του νέου Φαλήρου, μεταφέρθηκαν το 1966 στο Πολεμικό Κοιμητήριο Παλαιού Φαλήρου (Phaleron War Cemetery), το οποίο είναι ευρύτερα γνωστό ως "Συμμαχικό Νεκροταφείο", επί της λεωφόρου Ποσειδώνος.
Στο δε τέρμα της οδού Αϊδινίου, επί του μικρού σχηματιζόμενου λοφίσκου, υφίστατο όπως αναφέρεται και στον χάρτη που παραθέσαμε, ένα ακόμη μνημείουπέρ των νεκρών Αγγλο-γάλλων του 1854, το οποίο παρέμενε - επί της μικρής πλατείας που σχηματίζεται στο τέλος της οδού - μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1960, σύμφωνα και με τις μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής.
Η σημερινή εικόνα της μικρής πλατείας στο τέρμα της οδού Αϊδινίου είναι η παρακάτω:
Με το πέρασμα των χρόνων και την κατάργηση του νεκροταφείου, το τοπωνύμιο "Μνήμα του Γάλλου", όπως και πολλά άλλα αντίστοιχα τοπωνύμια του Πειραιά, έπαψε να χρησιμοποιείται.
Από το http://mlp-blo-g-spot.blogspot.com μέσω http://www.pireasnews.gr/Aυτό το άρθρο προέρχεται από το: http://neakeratsiniou.blogspot.com/2011/12/blog-post_23.html#ixzz1hKZWhlaP