Πρόκειται για ένα «διαμάντι βιοποικιλότητας», όπως χαρακτηρίζεται από περιβαλλοντολόγους ο υγρότοπος Βουρκαρίου, καθώς, μεταξύ άλλων, φιλοξενεί σπάνια αποδημητικά πουλιά, από κοκκινόχηνες μέχρι και φλαμίνγκο, ενώ αποτελεί σημαντικό πυλώνα για τη διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος της περιοχής, όπως εξηγεί η συντονίστρια Ενημέρωσης Δράσεων Διατήρησης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας Ρούλα Τρίγκου.
Αποτελείται από δύο τμήματα, το χερσαίο και το θαλάσσιο όρμο που ουσιαστικά σχηματίζει μια αβαθή λιμνοθάλασσα. Όπως έγινε γνωστό από εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας, καθώς επίσης, και από επιστήμονες, οι κυριότερες απειλές για τον υγρότοπο και το οικοσύστημά του προέρχονται από αποθήκες καυσίμων, διαρροές καυσίμων και λυμάτων του γειτονικού αεροδρομίου, αλλά και από καλλιέργειες και άναρχα δομημένες οικίες και αποθήκες, οι οποίες πιθανά ρυπαίνουν τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, ο οποίος με τη σειρά του τροφοδοτεί τον παράκτιο υγρότοπο με νερό. Σημειώνεται ότι παρά την ύπαρξη ζώνης για βιομηχανικές δραστηριότητες στην περιοχή, μέχρι πρότινος ο υγρότοπος είχε χαρακτηριστεί επίσης ως βιομηχανική ζώνη και δόθηκε πολυετής αγώνας για τον αποχαρακτηρισμό της, όπως εξηγεί ο Τάσος Δέσκος, εκπρόσωπος του συντονιστικού φορέα των συλλογών για την προστασία του υγροτόπου Βουρκαρίου.
Σκοπός του διατάγματος είναι η προστασία, διατήρηση, διαχείριση και αναβάθμιση της φύσης και του τοπίου ως πολύτιμου φυσικού πόρου, στην χερσαία και θαλάσσια περιοχή του κόλπου Βουρκαρίου. Ειδικότερα, επιδιώκεται η αποτελεσματική προστασία του υγροτοπικού συστήματος, το οποίο περικλείεται από τη χερσόνησο της Αγίας Τριάδας και το λόφο του μοναστηριού του Αγ. Αθανασίου προς το Πέραμα, καθώς και της περιφερειακής ζώνης αυτών και της θαλάσσιας περιοχής του όρμου του Βουρκαρίου.
Από την Περιφέρεια Αττικής, η οποία είναι και ο φορέας υλοποίησης του έργου, η Αργυρώ Παρασκευοπούλου προϊσταμένη της διεύθυσης Περιβάλλοντος, τόνισε ότι στόχος της Περιφέρειας είναι η ενδυνάμωση της επιστημονικής γνώσης, της τεκμηρίωσης και της ευαισθητοποίησης, προκειμένου να γίνουν μικρότερα και μεγαλύτερα έργα για την περιβαλλοντική διατήρηση, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Ειδικότερα, σύμφωνα με το Π/Δ ορίζονται ζώνες προστασίας με στοιχεία Α1, Α2, A3, Β και Γ και καθορίζονται χρήσεις και μέτρα προστασίας και διαχείρισης κατά ζώνες. Όσον αφορά τη ζώνη Α1, αυτή χαρακτηρίζεται ως περιοχή υψηλής προστασίας, περιλαμβάνει χερσαία υγροτοπική περιοχή και το θαλάσσιο τμήμα το συνδεδεμένο με αυτήν.
Η ζώνη Α1 περιγράφεται από τα ακόλουθα φυσικά όρια: την κεντρική οδική αρτηρία που συνδέει την Αγία Τριάδα με τις περιοχές βορείως αυτής στα δυτικά, τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις στα βόρεια, τις δασικού και γεωργικού χαρακτήρα εκτάσεις στο λόφο που βρίσκεται η μονή του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτη στα βόρεια – βορειοανατολικά, τον παραλιακό δρόμο στο βόρειο τμήμα του ακρωτηρίου Αγίας Τριάδας στα νότια και την ευθεία γραμμή μέσα στη θάλασσα που ενώνει τη βόρεια και τη νότια ακτή του όρμου Βουρκαρίου στην περιοχή που βάσει της μορφολογίας των ακτών μπορεί να θεωρηθεί ως το φυσικό όριο του όρμου στα ανατολικά.
Η ζώνη Α2 χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας του τοπίου. Καθορίζεται σαν περιοχή αναψυχής και γεωργικής χρήσης. Εντός της ζώνης αυτής επιτρέπεται η γεωργία, η κατασκευή αναψυκτηρίων, υπαίθριων και ημιυπαίθριων περιπτέρων και καθιστικών και η κατασκευή υποδομών για την εξυπηρέτηση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης.
Η ζώνη Α3 χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας του τοπίου και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Καθορίζεται ως περιοχή γεωργίας, αναψυχής και ιστορικής και περιβαλλοντικής ενημέρωσης. Εντός της ζώνης επιτρέπεται η γεωργία, η ανέγερση αναψυκτηρίων, υπαίθριων και ημιυπαίθριων καθιστικών και περιπτέρων περιβαλλοντικής και πολιτιστικής ενημέρωσης. Η ζώνη Α3 περιλαμβάνει τη χερσόνησο της Αγίας Τριάδας.
Η ζώνη Β καθορίζεται ως περιοχή γεωργικής χρήσης και κατοικίας. Εντός αυτής επιτρέπεται η ανέγερση γεωργικών αποθηκών και κτιρίων κατοικίας και μικρά συσκευαστήρια γεωργικών προϊόντων, ενώ η ζώνη Γ είναι η περιοχή της οριστικής διανομής του οικισμού Νέο Μελί.
Η ισχύς του διατάγματος αρχίζει από τη δημοσίευση του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ενώ η δημοσίευση και εκτέλεσή του έχει ανατεθεί στο ΥΠΕΝ.
Σημειώνεται ότι το Βουρκάρι είναι ένας από τους 50 υγροτόπους της Αττικής που εντάχθηκε σε πρόγραμμα για τη βελτίωση της γνώσης, την αύξηση της ευαισθητοποίησης και της επιστημονικής τεκμηρίωσης της οριοθέτησης των υγροτόπων αυτών για λήψη των απαιτούμενων μέτρων προστασίας, διαχείρισης και αποκατάστασης. Σημειώνεται ότι οι αντίστοιχες δράσεις ύψους 400.000 ευρώ συγχρηματοδοτήθηκαν από τον χρηματοδοτικό μηχανισμό ευρωπαϊκού οικονομικού χώρου (ΕΟΧ) 2009-2014 σε ποσοστό 85%.