του Στέφανου Μίλεση
Ένα παράξενο εμπόριο αμερικανικών ειδών εμφανίστηκε στον Πειραιά το 1946. Ανάμεσα στα μαγαζιά του γνωστού ενδιαφέροντος που έγραψαν με την ύπαρξή τους την ιστορία της Τρούμπας, άρχισαν να εμφανίζονται έμποροι που πωλούσαν είδη αμερικανικής προέλευσης τα οποία αμέσως γίνονταν περιζήτητα.
Αυτό το παράξενο εμπόριο αναπτύχθηκε κύρια στην οδό Φίλωνος, που ήταν εγκατεστημένα τα μπαρ και τα νάιτ κλαμπ που σύχναζαν οι ναύτες του Έκτου αμερικανικού στόλου, καθώς επί της οδού Νοταρά βρισκόντουσαν κυρίως τα σπίτια με τις γνωστές κυρίες.
Επρόκειτο για ένα πραγματικό παρεμπόριο χιλιάδων μικροαντικειμένων που γίνονταν ανάρπαστα, αρκεί και μόνο που έφερναν πάνω τους τον αέρα της μακρινής δύσης. Στην αρχή κάποιοι πάγκοι ή κάτω στο πεζοδρόμιο απλωμένα πάνω σε κουβέρτες και χαρτόνια εμφανίστηκαν εκατοντάδες μικροαντικείμενα αμερικανικής προέλευσης που ξεφύτρωναν μέσα από τις τσέπες των ναυτών. Πολύ γρήγορα από εκεί πέρασαν στα γνωστά ψιλικά που μαζί με τσιγάρα έβλεπες να κρέμονται μπρελόκ του στόλου και άλλα μικροαντικείμενα.
Οι Αμερικανοί ναύτες που το γνώριζαν αυτό, φρόντιζαν πριν αποβιβαστούν στον Πειραιά να έχουν πάνω τους αναπτήρες τύπου zippo, τσιγάρα, σουγιάδες, ζώνες, αγκράφες κι οτιδήποτε θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος! Η τιμή τους ανέβαινε περισσότερο αν έφεραν πάνω τους τη σημαία των Η.Π.Α. καθώς πιστοποιήσουν την αυθεντική προέλευσή τους. Οι κεφαλές ινδιάνων και βουβαλιών της άγριας δύσης είχαν τη τιμητική τους. Ινδιάνικες πίπες "ειρήνης", φτερά, μπότες άγριας δύσης υπέρμετρα μυτερές στο μπροστινό τους μέρος, σπιρούνια, δερμάτινα μπουφάν με κεντημένο στο πίσω μέρος τους τον αμερικανικό αετό, ήταν τα πιο συνηθισμένα είδη που μπορούσες να βρεις.
Οι Αμερικανοί ναύτες που το γνώριζαν αυτό, φρόντιζαν πριν αποβιβαστούν στον Πειραιά να έχουν πάνω τους αναπτήρες τύπου zippo, τσιγάρα, σουγιάδες, ζώνες, αγκράφες κι οτιδήποτε θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος! Η τιμή τους ανέβαινε περισσότερο αν έφεραν πάνω τους τη σημαία των Η.Π.Α. καθώς πιστοποιήσουν την αυθεντική προέλευσή τους. Οι κεφαλές ινδιάνων και βουβαλιών της άγριας δύσης είχαν τη τιμητική τους. Ινδιάνικες πίπες "ειρήνης", φτερά, μπότες άγριας δύσης υπέρμετρα μυτερές στο μπροστινό τους μέρος, σπιρούνια, δερμάτινα μπουφάν με κεντημένο στο πίσω μέρος τους τον αμερικανικό αετό, ήταν τα πιο συνηθισμένα είδη που μπορούσες να βρεις.
Δίπλα σε αυτά, υπήρχαν κι άλλα που δεν τα έφερναν Αμερικανοί ναύτες, αλλά τα έστελναν με τη μορφή δεμάτων οι συγγενείς Ελλήνων που είχαν μεταναστεύσει στις Η.Π.Α. Οι Πειραιώτες θεωρούσαν ανόητα κάποια πράγματα που τους έστελναν οι συγγενείς μετανάστες από την Αμερική και γνώριζαν ότι στη Φίλωνος θα μπορούσαν να τα ξεφορτωθούν και μάλιστα έναντι αμοιβής. Πολύχρωμα χαβανέζικα πουκάμισα, περίεργα στενά καπελάκια, πράσινα παπούτσια, έντονα χρωματισμένα παντελόνια, ζώνες με τεράστιες αγκράφες που απεικόνιζαν το κεφάλι ενός ινδιάνου ή ενός βούβαλου, λάμβαναν την άγουσα κατευθείαν στους εμπόρους της Φίλωνος εν μέσω κοροϊδιών της οικογένειας που μόλις λάμβαναν το δέμα έλεγαν "Καλώς ήρθε το δολάριο", καθώς ήταν βέβαιοι ότι τίποτα το χρήσιμο δεν θα έβρισκαν μέσα σε αυτό.
Συχνά τα πληρώματα έβγαιναν φέροντας πολιτικά ρούχα, ειδικά για να επιτύχουν καλύτερη πώληση των εμπορευμάτων τους. Τότε τα πιτσιρίκια της γειτονίας έτρεχαν πίσω τους προκειμένου να εξασφαλίσουν μια φανταστική τσίχλα που συνήθως διέθεταν οι Αμερικανοί. Η "μαρίδα" της εποχής ταυτίζοντας τους Αμερικανούς με το ξύλο που έπεφτε σωρηδόν στις ταινίες τύπου "γουέστερν", όταν έβλεπαν να περνούν από μπροστά τους πρότειναν τις γροθιές τους, όχι από εχθρική διάθεση, αλλά ψάχνοντας να βρουν τρόπο επικοινωνίας.
Συχνά τα πληρώματα έβγαιναν φέροντας πολιτικά ρούχα, ειδικά για να επιτύχουν καλύτερη πώληση των εμπορευμάτων τους. Τότε τα πιτσιρίκια της γειτονίας έτρεχαν πίσω τους προκειμένου να εξασφαλίσουν μια φανταστική τσίχλα που συνήθως διέθεταν οι Αμερικανοί. Η "μαρίδα" της εποχής ταυτίζοντας τους Αμερικανούς με το ξύλο που έπεφτε σωρηδόν στις ταινίες τύπου "γουέστερν", όταν έβλεπαν να περνούν από μπροστά τους πρότειναν τις γροθιές τους, όχι από εχθρική διάθεση, αλλά ψάχνοντας να βρουν τρόπο επικοινωνίας.
Υπήρχε και μια τρίτη δίοδος για την προμήθεια και πώληση αναλόγων ειδών. Ήταν τα εμπορεύματα βοήθειας της ΟΥΝΡΑ, τα οποία με κάποιο μαγικό τρόπο κατέληγαν εκεί.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, δηλαδή δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά την πρώτη άφιξη Αμερικανών στον Πειραιά, τα καταστήματα "Αμερικανικής Αγοράς" άρχισαν να εμφανίζονται επίσημα ειδικά μετά τη λεωφόρο της Δευτέρας Μεραρχίας, εκεί που η Φίλωνος συνέχιζε για να πιάσει τη Λεωφόρο Γεωργίου Α'. Από εκεί δηλαδή που τελείωνε η Φίλωνος "του έρωτα" -στη Λεωφόρο 2ας Μεραρχίας-, άρχιζε η Φίλωνος του "Αμερικανικού εμπορίου". Τα καταστήματα αυτά έφτασαν να είναι τόσα πολλά που μια εποχή, δεν υπήρχε χώρος ελεύθερος προς ενοικίαση. Αρκετά από τα "παπουτσάδικα" που μέχρι σήμερα υπάρχουν στην Φίλωνος, κουβαλούν πάνω τους το παρελθόν της "Αμερικανικής Αγοράς".
 |
| 17 Οκτωβρίου 1948, ο Έκτος Αμερικανικός Στόλος στο Φάληρο |
 |
| Αμερικανοί ναύτες στη Μπαρτσελόνα αγοράζουν σουβενίρ |
Αν και λεγόταν "αμερικανική" δεν ήταν αποκλειστικά τα αντικείμενα από εκεί, καθώς οι ναύτες που αποβιβάζονταν έκαναν στην ουσία διαμετακόμιση των προϊόντων ανά τη Μεσόγειο, αγόραζαν δηλαδή πράγματα φθηνά από τη Βηρυτό και τα πουλούσαν ακριβότερα στον Πειραιά και το αντίθετο. Στην ουσία η έκφραση σε "έπιασαν αμερικανάκι" δηλαδή κορόιδο, ήταν σχετική, καθώς τα δολάρια που φαίνονταν ότι σπαταλούσαν οι Αμερικανοί ναύτες, δεν προέρχονταν από την υπηρεσία τους, αλλά από αντικείμενα που είχαν πωλήσει και μάλιστα ακριβά λίγο πριν αρχίσουν τις βόλτες στα μπαρ.
Καλοκαιρινά παντελόνια από τη Βηρυτό, μπιμπελό από την Ιαπωνία, αρώματα από Γαλλία, κάλτσες από τη Τουρκία, κουβέρτες από τη Χάιφα, δερμάτινα είδη από την Αλεξάνδρεια και πολλά φυσικά από τη Νέα Υόρκη τα οποία ήταν και τα πιο ακριβά.
Η έκρηξη σε καταστήματα "Αμερικανικής Αγοράς" έγινε το 1958 όταν η Αγορανομία Πειραιώς κατέγραψε την ύπαρξη τριάντα (30) καταστημάτων αυτού του είδους στην οδό Φίλωνος και στους γύρω δρόμους, τα οποία πωλούσαν 5.000 διαφορετικά είδη!
Τα πρώτα ονόματα εμπόρων που καταγράφηκαν στην Φίλωνος να διενεργούν αυτού του είδους το εμπόριο ήταν του Αρμένιου Νικόλαου Πετροσιάν, του Γιώργου Μουτζούρη και του Α. Χαραλαμπόπουλου. Σταδιακά το εμπόριο της "Αμερικανικής Αγοράς" ξέφυγε από τη Φίλωνος σε όλο τον Πειραιά, ακόμα και στις γειτονιές του, κατά προτίμηση σε υπόγεια που είχαν φθηνό ενοίκιο. Από τον Πειραιά μεταφέρθηκε σε όλη την Ελλάδα και έγινε μόδα για τη νεολαία της εποχής. Μόδα που ξεκίνησε από παρεμπόριο Αμερικανών ναυτών στην οδό Φίλωνος.
Πολλοί αγόραζαν ρούχα μόνο από καταστήματα "Αμερικανικής Αγοράς", ενώ η εξεύρεση στέγης στην Φίλωνος ήταν πλέον αδύνατη. Ένας πετυχημένος έμπορος ο Γεωργαντάς μετέτρεψε το αρωματοπωλείο του σε κατάστημα αμερικανικών ειδών ενώ αμέσως από αυτόν, πολλά υποδηματοποιεία έκαναν ακριβώς το ίδιο.
Την αύξηση του τζίρου και της ζήτησης δεν μπορούσαν πλέον να καλύψουν οι Αμερικανοί ναύτες με τις τσίχλες, τα μπουκαλάκια με τις κολόνιες, τις τσατσάρες και τους σουγιάδες που συνήθως κουβαλούσαν πάνω τους. Τότε οι έμποροι σκέφτηκαν την πατέντα του θείου από την Αμερική! Καθώς η τελωνειακή νομοθεσία ήταν αυστηρή με υψηλά τα τέλη εκτελωνισμού εισαγόμενων προϊόντων, είχαν μάθει τις ποσότητες και το βάρος των δεμάτων που ήταν επιτρεπτό να εισάγουν από "συγγενή" τους που ζούσε μόνιμα στην Αμερική.
Κάθε μήνα κατέφθαναν στο Ταχυδρομείο του Πειραιά 2.500 δέματα που έφταναν αεροπορικώς από την Αμερική και άλλα 1.500 που έφταναν ακτοπλοϊκώς. Τέσσερις χιλιάδες δέματα το μήνα, σαράντα οκτώ χιλιάδες δέματα το χρόνο αποτελούσαν πια μια σταθερή ροή εισαγωγής ειδών για τροφοδοσία της διαρκώς αυξανόμενης σε όγκο και ζήτηση "Αμερικάνικης Αγοράς".
Στη δεκαετία που άκμασε το εμπόριο αυτό (1958 - 1968) εισήχθησαν 480.000 δέματα από την Αμερική!
Το εμπόριο των αμερικανικών ειδών εισήλθε και σε ένα ακόμη μεγαλύτερο επίπεδο όταν άρχισαν να γίνονται κανονικές εισαγωγές ιματισμού από τη Νέα Υόρκη, το Σικάγο και τις άλλες αμερικανικές μεγαλουπόλεις. Η περίοδος εκείνη υπήρξε δύσκολη για τα εμπορικά καταστήματα της Λεωφόρου Κωνσταντίνου (σημερινή Ηρώων Πολυτεχνείου) και της Λεωφόρου Γεωργίου Α' των οποίων η πελατεία πλέον ήταν μόνο μεγάλης ηλικίας. Κάθε υποψήφιος αγοραστής που πήγαινε στην Φίλωνος για να αγοράσει αμερικανικά προϊόντα, δεν μπορούσε να καταλάβει ότι τόσα πολλά είδη προς πώληση δεν θα ήταν δυνατόν να προμηθευτούν τα καταστήματα και μόνο από τους ναύτες!
Από εδώ ξεκίνησε και η μόδα των μαγιό τύπου "Καταλίνα" που από τα μέσα της δεκαετίας του '50 άρχισαν να γίνονται στην Ελλάδα περιζήτητα.
Από εδώ ξεκίνησε και η μόδα των μαγιό τύπου "Καταλίνα" που από τα μέσα της δεκαετίας του '50 άρχισαν να γίνονται στην Ελλάδα περιζήτητα.
Η "αμερικανική αγορά" πέθανε στην κυριολεξία στη Φίλωνος την περίοδο της επταετίας όταν τα μαγαζιά της Τρούμπας έκλεισαν αλλά και ο Έκτος Αμερικανικός Στόλος αραίωσε τις εμφανίσεις του στο λιμάνι του Πειραιά. Μαζί με τους Αμερικανούς ναύτες έπαψαν να επισκέπτονται την Τρούμπα και οι πελάτες της "αμερικανικής αγοράς" αφού στο μυαλό κάποιων κυριαρχούσε όντως η αντίληψη ότι το εμπόρευμα των αποθηκών προερχόταν αποκλειστικά και μόνο από τους ναύτες!
Η μόδα που είχε ξεκινήσει από την Φίλωνος μεταλαμπαδεύτηκε σε αρκετούς δρόμους του Πειραιά, στους οποίους αποθήκες σε ημιυπόγεια και υπόγεια έφεραν πινακίδες με την ένδειξη "αμερικανική αγορά" μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '80.