Κατά την κρίσιμη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου του ΔΝΤ στις 9 Μαΐου 2010, που ενέκρινε το πρόγραμμα για την Ελλάδα, αρκετές χώρες- μέλη του Ταμείου εξέφρασαν την άποψη της ανάγκης αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους από την πρώτη στιγμή της ένταξης της χώρας μας σε πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής.
Οι εκπρόσωποι από Βραζιλία, Ινδία, Αίγυπτο, Ιράν, Αργεντινή, ακόμα και της Ελβετίας, έδειξαν από την αρχή τον σκεπτικισμό τους στις αποφάσεις της Ευρωζώνης για την εφαρμογή ενός προγράμματος που δεν θα περιελάμβανε αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.
Ορισμένοι, δε, δεν δίστασαν να επισημάνουν ότι η έλλειψη προγράμματος αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους που θα επηρέαζε τους ιδιώτες πιστωτές της χώρας, εξυπηρετεί κυρίως τους ευρωπαϊκούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς που κατέχουν το ελληνικό χρέος και όχι την ίδια την χώρα.
Η δεύτερη μεγάλη ανησυχία που εκφράστηκε σε εκείνο το ιστορικό διοικητικό συμβούλιο ήταν το κατά πόσο οι προβλέψεις που είχαν γίνει για την πορεία της οικονομίας και εν γένει των μεγεθών της, ήταν ρεαλιστικές.
Μάλιστα, ο εκπρόσωπος της Κίνας είχε δηλώσει τότε πως «τα ρίσκα του προγράμματος είναι σημαντικά… Η πρόβλεψη για την ανάπτυξη είναι αισιόδοξη».
Λίγες ημέρες προτού ξεκινήσει η ετήσια σύνοδος του ΔΝΤ και με δεδομένη τη στάση του Ταμείου υπέρ ενός «κουρέματος» των δανείων που κατέχει ο επίσημος τομέας η εφημερίδα Wall Street Journal αποκαλύπτει τι είχε ειπωθεί σε εκείνη τη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου του ΔΝΤ.
Στελέχη που είχαν γνώσει των συζητήσεων και συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις εκείνης της περιόδου αναφέρουν στο kathimerini.gr ότι όλοι γνωρίζαμε ότι πολλοί στο Ταμείο πίεζαν προς μία αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και για αυτό τότε είχε θεωρηθεί μεγάλη επιτυχία το ότι τελικά το ΔΝΤ συμφώνησε να στηρίξει την Ελλάδα χωρίς να υπάρξει τελικά αναδιάρθρωση χρέους σε εκείνη την φάση.
Σύμφωνα με τα έγγραφα που επικαλείται η WSJ, ο Αργεντίνος – τότε - εκτελεστικός διευθυντής του ΔΝΤ, κ, Andres Pereira είχε δηλώσει ότι «η εναλλακτική μιας εθελοντικής αναδιάρθρωσης του χρέους θα έπρεπε να είχε τεθεί στο τραπέζι» και πως το Ταμείο ρισκάρει απλώς την «αναβολή και ίσως την επιδείνωση του αναπόφευκτου» μιας ελληνικής χρεοκοπίας.
«Τα ρίσκα του προγράμματος είναι τεράστια» σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Βραζιλίας, κ. Nogueira Batista. Υπενθυμίζεται ότι η Βραζιλία είναι η χώρα που ανέκαθεν είχε τις περισσότερες αντιρρήσεις για τους χειρισμούς του Ταμείου όσον αφορά στην περίπτωση της Ελλάδας. Μάλιστα, είχε αναφέρει ότι το πρόγραμμα μπορεί να αποδειχθεί «κακοσχεδιασμένο και τελικά μη βιώσιμο» ή απλώς «μια διάσωση των κατόχων ελληνικών ομολόγων του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή κυρίως των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων».
Αξιωματούχος που συμμετείχε σε εκείνη τη συνεδρίαση ανέφερε σύμφωνα με την WSJ ότι «η ελληνική διάσωση δεν ήταν ένα πρόγραμμα για την Ελλάδα, αλλά για την Ευρωζώνη».
Θέση υπέρ της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους είχε πάρει και ο εκπρόσωπος της Ελβετίας. Δηλαδή μίας ευρωπαϊκής χώρας, διερωτώμενος «γιατί δεν έχουν εξεταστεί η αναδιάρθρωση του χρέους και η εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στο ταμείο διάσωσης;».
Ο τότε επικεφαλής του ΔΝΤ, κ. Ντομινίκ Στρος – Καν, είχε δηλώσει στους δημοσιογράφους μετά από τη συνεδρίαση του Μαΐου του 2010 ότι το Ταμείο «δεν είχε αμφιβολία» πως η διάσωση θα είχε αποτέλεσμα. Στελέχη που γνώριζαν τις διαβουλεύσεις εκείνης της περιόδου αναφέρουν πως ο ρόλος του κ. Στρος – Καν ήταν καταλυτικός για να εγκριθεί το ελληνικό πρόγραμμα από το ΔΝΤ.
Υπενθυμίζεται ότι το ΔΝΤ υποστηρίζει σήμερα πως η αναδιάρθρωση χρέους απλώς δεν ήταν εφικτή το 2010 διότι ο κίνδυνος να επεκταθεί η οικονομική κρίση της Ελλάδας και σε άλλες χώρες, ήταν πολύ υψηλή.
Πάντως, οι αντιρρήσεις ήταν πολλές και δεν αφορούσαν μόνο στη μη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Ο πρώην διευθυντής της Ινδίας, κ. Arvind Virmani είχε επισημάνει πως η κλίμακα των δημοσιονομικών προσαρμογών που θα απαιτούνταν από την Ελλάδα θα ήταν ένα «φορτίο-μαμούθ που η οικονομία μετά βίας θα μπορούσε να επωμιστεί».
Οι αποκαλύψεις Ρουμελιώτη
Ο κ. Ρουμελιώτης, εκπρόσωπος στης Ελλάδας στο ΔΝΤ είχε δηλώσει ότι «ξέραμε στο Ταμείο από την αρχή ότι το πρόγραμμα αυτό ήταν αδύνατο να εφαρμοστεί, επειδή δεν είχαμε κανένα, μα κανένα, επιτυχημένο παράδειγμα», εστιάζοντας στο γεγονός πως η τρόικα υποτίμησε τις αρνητικές συνέπειες του προγράμματος για την ελληνική οικονομία και εντέλει η οικονομία οδηγήθηκε σε μεγάλη ύφεση.
Ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης με το βιβλίο του, Το Άγνωστο Παρασκήνιο της Προσφυγής στο ΔΝΤ, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Λιβάνη και αποτελεί μια προσωπική μαρτυρία λόγω της θέσης του στο ΔΝΤ την κρίσιμη για τη χώρα μας περίοδο από το Μάρτιο του 2010 έως το Δεκέμβριο του 2011, προχώρησε σε μια αντικειμενική καταγραφή των γεγονότων που οδήγησαν τη χώρα μας στο μνημόνιο.
Αποδεχόμενη τους όρους που έθεσαν οι Ευρωπαίοι εταίροι της και το ΔΝΤ, η Ελλάδα παραχώρησε σε μεγάλο βαθμό τη δημοσιονομική, και όχι μόνο, κυριαρχία της στους δανειστές της. Ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου και ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου είχαν ενημερωθεί για τη δυσκολία εφαρμογής του προγράμματος.
Παρατίθεται ολόκληρο το δημοσίευμα της Wall Street Journal, μεταφρασμένο:
WSJ: Παλιές διενέξεις για την Ελλάδα σκιάζουν τις συζητήσεις για την διάσωση
"Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προχώρησε με το σχέδιο διάσωσης-ρεκόρ της Ελλάδας, το 2010, παρά τις βαθιές εσωτερικές διαιρέσεις για το αν θα μπορούσε να λειτουργήσει, σύμφωνα με απόρρητα έγγραφα, τα οποία έρχονται σε αντίθεση με τις δημόσιες δηλώσεις του Ταμείου.
Τα νέα στοιχεία για το ρήγμα έρχονται στη δημοσιότητα, καθώς το ΔΝΤ, σαν δανειστής στην κρίση, πιέζει τώρα τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να διαγράψουν μέρος του χρέους της χώρας, στο πλαίσιο ενός νέου γύρου δύσκολων συνομιλιών. Η ιδέα δεν είναι δημοφιλής στη Γερμανία και σε άλλα ευρωπαϊκά έθνη, επειδή οι φορολογούμενοι τους θα υποστούν τις συνέπειες. Αλλά δεν αποκλείεται, διότι τώρα το ΔΝΤ θέτει ως όρο για τη μελλοντική υποστήριξη, την σημαντική μείωση του βάρους του χρέους για την Ελλάδα.
Το θέμα θα βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας, όταν οι υπουργοί οικονομικών από ολόκληρο τον κόσμο θα συγκεντρωθούν στην Ουάσιγκτον, αυτήν την εβδομάδα, για την ετήσια σύσκεψη του ΔΝΤ.
Η αποφασιστικότητα του Ταμείου να δει την την μείωση του δανειακού φορτίου της Ελλάδας πηγάζει, σύμφωνα με ορισμένους αξιωματούχους του Ταμείου, εν μέρει από την διατηρούμενη πικρία για τον τρόπο με τον οποίο εγκρίθηκε το πρώτο πακέτο διάσωσης, σε μία αμφιλεγόμενη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου του ΔΝΤ, στις 9 Μαΐου του 2010.
Το πακέτο των εγγράφων που αποδεικνύει τη λήψη της απόφασης – και που φέρει την ένδειξη "Απόρρητο" ή "Άκρως Εμπιστευτικό" και εξετάσθηκε από την Wall Street Journal-, προσφέρει μία σπάνια ματιά στο εσωτερικό του ΔΝΤ, καθώς ο διεθνής δανειστής έκτακτης ανάγκης πάλευε να αποτρέψει μια ραγδαία εξελισσόμενη οικονομική καταστροφή.
Σχεδόν το ένα τρίτο των μελών του συμβουλίου, που αντιπροσωπεύουν πάνω από 40 μη-ευρωπαϊκές χώρες, προέβαλε σοβαρές αντιρρήσεις για το σχεδιασμό της διάσωσης κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, σύμφωνα με τις εσωτερικές αναφορές
. Πολλοί αντιτάχθηκαν, υποστηρίζοντας ότι το σχέδιο τοποθετεί όλο το βάρος μιας επώδυνης προσαρμογής στον ελληνικό λαό, την ίδια στιγμή που δεν ζητά τίποτε από τους ευρωπαίους πιστωτές τους. Αρκετοί υποστήριξαν ότι το σχέδιο διάσωσης είναι καταδικασμένο να αποτύχει, αν οι πιστωτές της Ελλάδας δεν περιέκοπταν μέρος του διογκούμενου χρέους της χώρας, που βρίσκεται σε οικονομική δυσχέρεια.
«Η εναλλακτική λύση της εθελοντικής αναδιάρθρωσης του χρέους θα έπρεπε να τίθεται στο τραπέζι», δήλωσε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του 2010 ο τότε εκτελεστικός διευθυντής της Αργεντινής στο ΔΝΤ, Pablo Andrés Pereira. Το ταμείο, είπε, κινδύνευε απλώς «να αναβάλει και ίσως να επιδεινώσει το αναπόφευκτο» - μια ελληνική χρεοκοπία.
Οι διευθυντές από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, τον Καναδά, την Αυστραλία – που αντιπροσώπευαν 38 επιπλέον χώρες – ανησυχούσαν για τον «τεράστιο κίνδυνο» του προγράμματος, σύμφωνα με τα πρακτικά της συνεδρίασης. Το πρόγραμμα θα μπορούσε να αποδειχθεί "κακοσχεδιασμένο και τελικά μη βιώσιμο", προειδοποιούσε ο εκτελεστικός διευθυντής της Βραζιλίας στο ΔΝΤ, ή απλώς «η διάσωση των ομολογιούχων του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα, κυρίως ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων».
Οι ΗΠΑ και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι διευθυντές, που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ήμισυ των ψήφων στο Συμβούλιο του ΔΝΤ, ήταν σε θέση να κερδίσουν την έγκριση για ένα πρόγραμμα που απαιτούσε από την ελληνική κυβέρνηση να υιοθετήσει βίαιες περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων. Δεν περιλάμβανε καμία αναδιάρθρωση του χρέους, όπως τη διαγραφή κεφαλαίου, τη μείωση του επιτοκίου για το χρέος ή την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής, προκειμένου να καταστεί ευκολότερη η εξυπηρέτησή του. Αυτό γλύτωσε τους κατόχους του χρέους -κυρίως τις ευρωπαϊκές τράπεζες- από τις απώλειες τις οποίες θα αντιμετώπιζαν σε περίπτωση αναδιάρθρωσης του χρέους.
Κατά τη συνεδρίαση, μερικοί από τους διαφωνούντες του ΔΝΤ και ορισμένα μέλη του προσωπικού του Ταμείου πιστεύουν ότι τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών δυνάμεων τοποθετήθηκαν πάνω από αυτά της Ελλάδας, που έχει δει την οικονομία της να συρρικνώνεται κατά το ένα πέμπτο από το 2009 και μετά, και το ποσοστό ανεργίας της να φθάνει σχεδόν το 28%.
Αυτό βοηθά στη διαμόρφωση της θέσης του ΔΝΤ σήμερα, εν όψει της διαπραγμάτευσης με τους Ευρωπαίους σχετικά με την αναδιάρθρωση του χρέους, σύμφωνα με ορισμένα νυν και πρώην στελέχη του Ταμείου.
"Το ελληνικό σχέδιο διάσωσης δεν ήταν ένα πρόγραμμα για την Ελλάδα, αλλά για την ίδια την Ευρωζώνη", λέει σήμερα ένας από τους συμμετέχοντες στην σύνοδο του 2010.
Τα έγγραφα του 2010 δείχνουν ότι αρκετοί διευθυντές του ΔΝΤ, εξ αρχής επεδείκνυαν βαθύ σκεπτικισμό για τις οικονομικές προβλέψεις του προσωπικού του Ταμείου, χαρακτηρίζοντάς τες "μάλλον αισιόδοξες", "υπερβολικά ήπιες", ακόμα και "Πανγλωσσικές".
Ένας εκπρόσωπος του ΔΝΤ, δήλωσε ότι ο οργανισμός εξακολουθεί να αναμένει ανάκαμψη στην Ελλάδα, καθώς η οικονομική αναμόρφωση της τίθεται σε ισχύ. "Αλλά είμαστε πιο συντηρητικοί σε σχέση με πριν, και σίγουρα συνειδητοποιούμε ότι θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος, προκειμένου η Ελλάδα να φτάσει στο επιθυμητό από την σκοπιά της ανάπτυξης", σημείωσε.
Από πολλές απόψεις, τα εμπιστευτικά έγγραφα ξαναγράφουν την ιστορία του μεγαλύτερου σχεδίου διάσωσης στην ιστορία του ΔΝΤ.
Για παράδειγμα, ο τότε Γενικός Διευθυντής του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος-Καν, δήλωσε στους δημοσιογράφους, μετά τη συνεδρίαση του Μαΐου του 2010, ότι το ταμείο δεν είχε "καμία αμφιβολία" ότι το σχέδιο διάσωσης θα λειτουργήσει. Αλλά στα παρασκήνια, μία σημαντική μερίδα των μη-ευρωπαίων διευθυντών είχε εκφράσει σοβαρές αμφιβολίες -ακόμη και θυμό- για το σχέδιο διάσωσης, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της συνεδρίασης, τα σημειώματα των στελεχών και τα σχόλια μελών του Δ.Σ., που γράφτηκαν πριν και μετά τη συνάντηση.
Η κλίμακα των δημοσιονομικών προσαρμογών που επρόκειτο να ζητηθούν από την Ελλάδα θα ήταν "ένα βάρος-μαμούθ που η οικονομία της δύσκολα θα αντέξει", είπε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης ο πρώην διευθυντής της Ινδίας στο ΔΝΤ, Arvind Virmani. Αναρωτήθηκε δε για το αν το σφίξιμο της ζώνης που ανέμενε το ΔΝΤ, θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποτυχία του προγράμματος διάσωσης και στην χρεωκοπία της χώρας.
Οι προσπάθειές μας για να έρθουμε σε επικοινωνία με τον κ. Strauss-Kahn για αυτό το άρθρο, ήταν ανεπιτυχείς. Το ΔΝΤ έκτοτε, όμως, παραδέχθηκε ορισμένες αποτυχίες. Εκ των υστέρων, σε μια έκθεση τον Ιούνιο, δήλωσε ότι οι οικονομικές προβλέψεις πάνω στις οποίες βασιζόταν το πρόγραμμα ήταν πάρα πολύ ρόδινες.
Αξιωματούχοι του ΔΝΤ πάντα υποστήριζαν ότι δεν πίστευαν ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να αναδιαρθρώσει το χρέος της, όταν το πρόγραμμα διάσωσης εγκρίθηκε, το 2010.
"Τον Μάιο του 2010, γνωρίζαμε ότι η Ελλάδα χρειαζόταν ένα σχέδιο διάσωσης, αλλά όχι ότι θα χρειαζόταν αναδιάρθρωση του χρέους", δήλωσε σε συνέντευξή της τον Ιούνιο, η Διευθύνων Σύμβουλος του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. "Δεν είχαμε ιδέα ότι η συνολική οικονομική κατάσταση πρόκειται να επιδεινωθεί τόσο γρήγορα όσο συνέβη".
Μέχρι τις αρχές του 2011, οπότε και άρχισε να διαφαίνεται ότι το ελληνικό χρέος χρέος είχε καταστεί μη βιώσιμο, το ΔΝΤ συνηγόρησε με την άποψη ότι το χρέος της Ελλάδας πρέπει να αναδιαρθρωθεί, δήλωσε ένας εκπρόσωπος του ΔΝΤ.
Ωστόσο, τα έγγραφα του ΔΝΤ δείχνουν ότι υπήρχαν έντονες συζητήσεις σχετικά με την ανάγκη να διαγράψουν μέρος του ελληνικού χρέους από την αρχή. Στη συνεδρίαση του Μαΐου του 2010, διευθυντές από την Μέση Ανατολή, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, επανειλημμένως ρωτούσαν για ποιον λόγο δεν τους δινοταν και αυτή η επιλογή.
Οι Ευρωπαίοι διευθυντές "εξεπλάγησαν" όταν η Ελβετία "δυναμικά" προσχώρησε στην μειοψηφούσα πλευρά, όπως φαίνεται από τα πρακτικά. "Γιατί η αναδιάρθρωση του χρέους και η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στο πακέτο διάσωσης δεν έχει εξεταστεί;", ρώτησε ο Ελβετός εκτελεστικός διευθυντής, Rene Weber τότε.
Το ΔΝΤ αναφέρει σήμερα ότι η αναδιάρθρωση του χρέους απλά δεν ήταν εφικτή το 2010, επειδή ο κίνδυνος εξάπλωσης της οικονομικής κρίσης της Ελλάδας και σε άλλες χώρες ήταν πολύ υψηλός.
Μεγάλο μέρος του χρέους κατείχαν ήδη εύθραυστες γαλλικές και γερμανικές τράπεζες, συνεπώς τα ευρωπαϊκά έθνη δεν εξέταζαν τέτοιο ενδεχόμενο. Και οι ΗΠΑ φοβόντουσαν τη δική τους, ύψους τρισεκατομμυρίων δολαρίων, έκθεση σε ευρωπαϊκές τράπεζες.
Η κα Λαγκάρντ ήταν υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, τότε, και επιθυμούσε να αποφύγει τις απώλειες από τις τράπεζες της χώρας της, η οποία είχε δανείσει σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα. Ο κ. Strauss-Kahn -ευρέως γνωστός για τις επιδιώξεις του να αναλάβει τη γαλλική προεδρία εκείνη την περίοδο- υπαναχώρησε από τη διστακτική προσπάθεια να ασκήσει πίεση για το ζήτημα, αφότου αντιμετώπισε την ευρωπαϊκή αντίθεση πριν τη σύνοδο του ΔΝΤ.
Τον Ιούνιο του 2013 έκθεση του ΔΝΤ παραδέχθηκε "αξιοσημείωτες αποτυχίες" στο πρώτο σχέδιο διάσωσης της Ελλάδας, ενώ κατέληγε λέγοντας πως σε γενικές γραμμές, ακολουθήθηκαν σωστές πολιτικές. "Μια εκ των προτέρων αναδιάρθρωση του χρέους θα ήταν καλύτερη για την Ελλάδα, αν και αυτό δεν ήταν αποδεκτό από τους εταίρους της Ευρωζώνης", ανέφερε.
Εκ των υστέρων, στην αναφορά σημειώνεται ότι το "πρόγραμμα χρησίμευσε ως επιχείρηση καθυστέρησης που επέτρεψε σε "ιδιώτες πιστωτές να μειώσουν την έκθεσή τους, αφήνοντας τους φορολογούμενους και το δημόσιο τομέα να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά".
Αρκετοί διευθυντές του ΔΝΤ είχαν προειδοποιήσει για αυτό το αποτέλεσμα, τρία χρόνια νωρίτερα. Το πρόγραμμα "μπορεί να θεωρηθεί όχι ως διάσωση της Ελλάδας, που θα πρέπει να υποβληθεί σε μια βίαιη προσαρμογή, αλλά ως σχέδιο διάσωσης των ιδιωτών ομολογιούχων, κυρίως ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων", δήλωσε τον Μάιο του 2010, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, ο εκτελεστικός διευθυντής της Βραζιλίας, Paulo Nogueira Batista.
Οι αμφισβητίες, εν τέλει αποδείχθηκε πως είχαν δίκιο. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στους οικονομικούς στόχους της και χρειάστηκε ένα δεύτερο πακέτο διάσωσης, το 2012. Οι εναπομείναντες ιδιώτες πιστωτές υπέστησαν κούρεμα, ως τμήμα της μεγαλύτερης αναδιάρθρωσης του χρέους στην ιστορία.
Το χρέος της Ελλάδας έχει διογκωθεί από τότε, καθώς η οικονομία κατέρρευσε, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης να αντιμετωπίσουν σήμερα την προοπτική παροχής ενός τρίτου πακέτου διάσωσης, με το οποίο επίσης θα διαγραφεί μέρος του χρέους στην Ελλάδα".